ความจริง ความฝัน ความสุขเชิงสัญลักษณ์ ผลงานบางส่วนจากนิทรรศการ ‘Dream Property’

บดี บุดดา

ภาพประกอบจาก มิติ เรืองกฤตยา

www.mi-ti.com

‘Dream Property’ คือชื่อนิทรรศการศิลปะโดย ‘มิติ เรืองกฤตยา’ เป็นนิทรรศการเดี่ยวจัดแสดงที่ บางกอกซิตี้ซิตี้แกลเลอรี่ (Bangkok CityCity Gallery) เมื่อไม่นานมานี้ ระหว่างวันที่ 15 ตุลาคม - 27 พฤศจิกายน 2559 ผลงานชุดนี้ถูกแบ่งออกเป็น 2 ส่วน อยู่ในห้องนิทรรศการหลักขนาดใหญ่และห้องนิทรรศการขนาดเล็กที่อยู่ตรงข้ามกัน การแบ่งส่วนของผลงานออกมาในรูปแบบนี้ ผู้เขียนไม่ทราบว่าเป็นเพราะความตั้งใจของศิลปินเองตั้งแต่ต้น หรือเป็นเพราะถูกบีบบังคับโดยปริยายจากแบบแปลนโครงสร้างของแกลลอรี่

เรื่องที่จำเป็นต้องเกริ่นสักเล็กน้อยก่อนคือผู้เขียนไม่ได้ไปดูนิทรรศการชุดนี้ด้วยตาตัวเอง ด้วยเพราะความห่างไกลระหว่างกรุงเทพ-เชียงใหม่ที่ผู้เขียนใช้ชีวิตอยู่ อาศัยดูและติดตามความเคลื่อนไหวจากเว็บไซต์ส่วนตัวของศิลปิน เหตุผลที่เลือกหยิบผลงานชุดนี้ และเหตุผลที่เลือกมิติมาพูดถึง ทั้งหมดก็มาจากความชื่นชอบส่วนตัวนั่นเอง ย้อนไปเมื่อ 2-3 ปีที่แล้ว ผู้เขียนได้มีโอกาสไปเป็นผู้ช่วยศิลปินคนนี้ในการเตรียมการจัดแสดงผลงานชุดหนึ่งที่มีชื่อนิทรรศการว่า ‘On the Edge’ นิทรรศการเดี่ยวของศิลปินจัดขึ้นที่ หอศิลป์มหาวิทยาลัยกรุงเทพ (Bangkok University Gallery หรือ BUG) ในปี2557 และอีกครั้งก่อนหน้านั้นก็มีโอกาสได้ฟังบรรยายเกี่ยวกับผลงาน แนวความคิด วิธีการทำงานของศิลปิน เมื่อครั้งที่ มิติ ถูกเชิญให้ไปบรรยายพิเศษในมหาวิทยาลัยที่ผู้เขียนเคยศึกษาอยู่ ผลงานของมิติ มีความพิเศษที่แตกต่างจากศิลปินคนอื่นที่ทำงานในรูปแบบหรือแนวความคิดที่คล้ายคลึงกัน เป็นความ‘พิเศษ’ที่แหวกทะลุออกมาจากความ‘เรียบง่าย’ ได้อย่างแนบเนียนและมีชั้นเชิง ในเวลานี้มิติได้รับการพูดถึงอย่างแพร่หลายจากทั้งวงการศิลปะและวงการภาพถ่ายในฐานะช่างภาพรุ่นใหม่ของไทยที่มีผลงานที่โดดเด่นและน่าจับตามอง

ไม่เพียงแค่ในประเทศไทยเท่านั้น ผลงานของมิติได้ถูกนำไปจัดแสดงในนิทรรศการและเทศกาลต่างๆมาแล้วทั่วโลก รวมไปถึงการได้รับรางวัล “Selected Winner” (UK) และ “Portfolio Reviewers Award” (Format International Photography Festival) นั่นได้การันตีถึงความสามารถของศิลปินในเวทีนานาชาติ

รูปแบบงานทุกชุดของมิติ เมื่อมองโดยผิวเผินผ่านวิธีการจัดวางและติดตั้งผลงานในแต่ละนิทรรศการนั้นอาจพูดได้ว่าแสนเรียบง่าย สะอาดตา มีแบบแผน และสงบนิ่งจนแทบจะไม่มีอะไรเคลื่อนไหวเลย ตรงกันข้ามอย่างสิ้นเชิงกับประเด็นที่ศิลปินพยายามที่จะสื่อสารกับผู้ชม มิติทำงานโดยใช้สื่อภาพถ่ายเป็นหลัก จะมีบ้างบางนิทรรศการที่จะมีวัตถุเป็นส่วนหนึ่งของผลงาน เพื่อช่วยขับเน้นประเด็นบางอย่างตามแต่ที่ศิลปินจะเลือกสรรมา ถึงแม้จะเรียกศิลปินคนนี้ว่าเป็น‘ช่างภาพ’ ได้อย่างเต็มปากเต็มคำ แต่ความพิเศษที่มิติมีเหนือกว่า ‘ช่างภาพสารคดี’ ทั่วไป คือวิธีคิดและวิธีการทำงาน

ศิลปินเคยพูดว่า เขาไม่เห็นความจำเป็นว่าการทำงานศิลปะจะต้องมีรูปแบบการทำงานที่เป็นเอกลักษณ์จนถึงขนาดที่ว่าพอใครไปเห็นผลงานแล้วสามารถบอกได้เลยว่านี่แหละคือผลงานของ มิติ เรืองกฤตยา ‘เขาอยากจะปรับเปลี่ยนงานไปตามแนวความคิดหรือสิ่งที่เขาสนใจในเวลานั้นๆมากกว่า ทั้งในแง่ของวิธีการทำงานและผลลัพธ์ ยกตัวอย่างเช่นกล้อง ซึ่งเป็นเครื่องมือหลักของช่างภาพ เขาไม่ได้ยึดติดว่าจะต้องใช้ดิจิตอล หรือฟิล์ม หรือจะต้องมีอะไรเป็นตัวหลัก เขาจะเลือกดูเลือกใช้เป็นงานๆไป ซึ่งสุดท้ายผลลัพธ์ของงานแต่ละชุดที่ออกมาก็จะแตกต่างกันออกไป และก็เป็นไปได้ว่าสุดท้ายผลงานที่ออกมามันก็อาจจะมีกลิ่นอายอะไรที่มันบ่งบอกความเป็นเรา นั่นก็คงจะต้องให้คนดูเป็นผู้ตัดสิน’

ในบทความนี้ผู้เขียนขอพูดถึงผลงานเพียงบางส่วนในนิทรรศการ ‘Dream Property’ นั่นคือผลงานในห้องนิทรรศการหลักขนาดใหญ่ ผลงานในส่วนนี้ประกอบไปด้วยภาพถ่ายซึ่งถูกแบ่งออกง่ายๆเป็น 3 ส่วน และวัตถุสีขาวทำงานคล้ายป้ายหรือแท่น มีตัวอักษรภาษาอังกฤษเช่นเดียวกับชื่อนิทรรศการพาดอยู่ซึ่งสังเกตได้ชัดเจนเมื่อผู้ชมก้าวเท้าเข้าไปในห้องนิทรรศการ ผนังด้านขวามือของห้องติดตั้งภาพถ่ายมุมมองจากห้องพักคอนโดมิเนียมในกรุงเทพมหานคร เป็นภาพถ่ายที่มีขนาดไม่ใหญ่นักเรียงไปจนสุดผนัง เช่นเดียวกับผนังฝั่งตรงข้าม ที่มีภาพขนาดเท่ากันและวิธีการติดตั้งเดียวกันเรียงไปจนสุดผนังของอีกฝั่ง แต่ผนังฝั่งนี้นั้นคือภาพข้อความหรือวลี ที่ศิลปินหยิบยืมมาจากป้ายโฆษณาอสังหาริมทรัพย์ที่เราสามารถพบเห็นได้ทั่วไป และยิ่งพบเห็นได้อย่างกลาดเกลื่อนในเมืองหลวงอย่างกรุงเทพ ผลงานภาพบนผนังทั้งสองฝั่งนี้ถูกบรรจุอยู่ในกรอบกระจกไร้ลวดลาย สีขาวสะอาดตา แขวนเรียงชิดติดกันอย่างเป็นระเบียบ แต่ก็ให้ความรู้สึกอึดอัดอยู่ในตัวเอง ส่วนสุดท้ายภาพถ่ายส่วนที่ 3 อยู่ผนังด้านหน้า ตรงข้ามกับประตูทางเข้าห้องนิทรรศการ คือภาพถ่ายขนาดใหญ่ 3 ภาพ การติดตั้งผลงานในส่วนนี้แตกต่างจากชุดภาพถ่ายที่ขนาบอยู่สองด้าน ภาพถ่ายขนาดใหญ่ 3 ภาพนี้ ผู้เขียนคิดว่ามันถูกพิมพ์ลงบนกระดาษที่มีเอกลักษณ์เฉพาะ แตกต่างจากการพิมพ์ภาพถ่ายลงบนกระดาษในโรงพิมพ์ทั่วไป แตกต่างทั้งขนาด พื้นผิวสัมผัสของกระดาษ และการติดตั้งที่ปราศจากการใส่กรอบและกระจก ศิลปินใช้วิธีแขวนมุมด้านบนสองด้านของภาพแล้วปล่อยให้ภาพทิ้งตัวไปตามธรรมชาติ และมันก็ส่งผลเชื่อมโยงล้อไปกับตัวภาพถ่ายเองซึ่งเป็นภาพป่า ต้นไม้ ที่เจริญเติบโตตามธรรมชาติของตัวมันเองอย่างหนาแน่น แต่เมื่อสังเกตรายละเอียดของภาพให้ดีจะพบกับขอบคอนกรีตด้านล่างของภาพถ่ายที่ศิลปินจงใจเผยให้เห็น จะด้วยเหตุผลอะไรก็ตาม มันทำให้เรารู้สึกถึงการถูกบีบอัด กรอบ โครงสร้างของบางสิ่ง ทำให้เรารับรู้ได้ว่าภาพถ่ายนี้ไม่ได้ถูกบันทึกมาจากพื้นที่ป่าในอุดมคติ แต่คงมาจากพื้นที่รกร้างบางส่วนในเขตเมืองนั่นเอง

มิติ มีความสนใจในเรื่องทางสังคม การเมือง ชีวิตความเป็นอยู่ของผู้คน ณ พื้นที่ใดพื้นที่หนึ่ง ผลงานภาพถ่ายของเขามีความพิเศษตรงการบันทึกภาพเหตุการณ์ วัตถุ สถานที่ต่างๆที่คนทั่วไปสามารถพบเจอได้ตลอดเวลาในการใช้ชีวิตประจำวัน แต่เขาสามารถซ่อนแฝงประเด็นที่น่าสนใจได้อย่างแยบคาย ผ่านมุมมองภาพถ่ายที่คุ้นชินสายตาของคนทั่วไป ที่คนทั่วไปมักมองข้าม หรือไม่ได้ใส่ใจนัก ซึ่งประเด็นที่ศิลปินซ่อนไว้ในภาพถ่ายของเขา เป็นเรื่องที่ส่งผลกระทบต่อสังคมในวงกว้าง แน่นอนนั่นรวมไปถึงผู้คนที่กำลังชมนิทรรศการของเขาเองด้วย ไม่ใช่เรื่องไกลตัวเลย นิทรรศการนี้นำเสนอชุดภาพถ่ายที่เกี่ยวข้องกับวิกฤตของสังคมเมือง การรุกคืบของระบบทุนนิยม บริโภคนิยม ระบบชนชั้นทางสังคม สื่อโฆษณาชวนเชื่อต่างๆ ชุดภาพถ่ายมุมมองในห้องพักคอนโดมิเนียมจำนวนมากในกรอบสีขาวสะอาดตาที่ติดตั้งเรียงชิดตัดกันเป็นแนวยาวนั้นสามารถจำลองความเป็นคอนโดและตึกสูงในสังคมเมือง จำลองได้ทั้งโครงสร้างและรูปแบบสถาปัตยกรรม ภาพถ่ายขนาดไม่ใหญ่ที่ถูกอัดเข้าไปในกรอบกระจกสีขาว ให้ความรู้สึกถึงความเป็นสังคมเมืองสมัยใหม่ ชีวิตที่มีแบบแผนซ้ำๆ วิถีชีวิตรูปแบบใหม่ที่หลายคนต้องการ ดูเป็นระเบียบ แต่อีกด้านก็ให้ความรู้สึกถึงความแออัด การดิ้นรน คอนโดมิเนียมคือภาพแทนที่ค่อนข้างชัดเจนของสังคมเมืองสมัยใหม่ในระบบทุนนิยม และบทความหรือวลีจากป้ายโฆษณาอสังหาริมทรัพย์ที่ถูกบรรจุอยู่ในกรอบลักษณะเดียวกันที่อยู่บนผนังฝั่งตรงข้ามนั้น ก็เป็นคำโฆษณาชวนเชื่อที่เกินจริง เป็นการนำเสนอภาพลักษณ์เชิงอุดมคติ หลอกลวงให้ผู้บริโภคสื่อเชื่อ โดยปกติแล้วประโยคเหล่านี้จะถูกใช้สื่อสารร่วมกับภาพที่อยู่บนป้ายโฆษณา และเมื่อมันถูกแยกออกจากบริบทเดิม จึงทำให้ความพยายามที่จะสื่อสารผ่านตัวอักษรของระบบนายทุนเป็นไปด้วยความพิกลพิการ เป็นประโยคที่ไร้ซึ่งความน่าเชื่อถือ และยังโยงไปถึงการทำซ้ำของระบบสิ่งพิมพ์ในวงการโฆษณาอีกด้วย

ผลงานของมิติบางครั้งก็มีการหยิบยืมภาพถ่ายจากสื่ออื่น เช่นนิตยสาร หรือภาพจากอินเตอร์เน็ต แล้วนำมาเปลี่ยนบริบทให้กลายเป็นผลงานศิลปะของตนเอง นั่นแสดงให้เห็นว่าศิลปินก้าวข้ามเส้นแบ่งของความเป็นช่างภาพ และไม่สนใจถึงคำนิยามต่างๆ การที่เขาสามารถสร้างความโดดเด่นและน่าดึงดูดใจให้พุ่งทะลุออกมาจากผลงานที่ดูจะธรรมดาและแสนเรียบง่าย ส่งต่อไปถึงผู้ชมงานได้อย่างแนบเนียน ทำให้เขาเป็นศิลปินรุ่นใหม่คนหนึ่งที่น่าจับตามองและคุ้มกับการรอคอยว่าในอนาคตเขาจะมีลูกล่อลูกชนอะไรมาให้เราได้สัมผัสกันอีก